Wat vast te leggen over ons verblijf in Sint Petersburg? We waren daar natuurlijk vooral als toeristen zoals duizenden anderen. Maar we lagen ook in een russische jachthaven, een beetje buiten het centrum, en voor de boot moesten we wat dingen regelen. Daaruit komen weer contacten en rare dingen voort die je als hotelgast niet meekrijgt.
Ik heb voor dit deel van het verslag gekozen voor een aantal losse impressies, met wat bijbehorende plaatjes. Daarnaast besteden we meer aandacht aan de foto's, met meer -en in een groter lettertype dan anders uitgevoerde- bijschriften. En ook hier geldt: wie meer wil weten leze een toeristengids!
De Leeuwenbrug
Zaterdagochtend om een uur of half negen was Vladimir er met Truus. We waren allemaal wat duffig, Truus van haar lange reis en Wietze en ik van twee onrustige nachten. Maar na een goed ontbijt en ruim koffie zijn we toch, met de metro, naar het stadscentrum vertrokken.
De metro in StP is een staaltje van goede organisatie. Schone en strakke stations, een tussenpoos tussen twee treinen van maximaal 3 minuten, en een enorme mensenmassa die voortdurend probleemloos wordt vervoerd. Naast de vele voorbeelden van gebrek aan organisatie en aandacht die we onderweg zijn tegen gekomen, is de metro juist een voorbeeld van het andere uiterste. De metro van StP is -naar men zegt- niet zo mooi als die van Moskou, maar kent toch nog wel voorbeelden van hele mooie stations en vooral sovjet-herinneringen.
Die eerste dag wandelen we vooral rond Nevski Prospekt, de hoofdstraat van Sint Petersburg. We bekijken de eerste highlights aan de buitenkant, bewandelen ook minder toeristische straten (op zoek naar computer-adressen voor voedingen). We belanden op een heel fout terras (Hotel Europe, met heel duur bier en gefrustreerde amerikaanse mannen) en op een heel goed (een biertent zoals er veel zijn, met lekker en goedkoop bier en relaxte russen), in straten waar je wel heel goed op moet letten om niet over de gaten en bulten in de bestrating te vallen, op de overvolle en lawaaierige Nevski, in een geheel voorziene supermarkt, en terug naar de jachthaven, eten en bijslapen.
Biertje
Uitgestapt in het station Nevski Prospekt gaan we naar onze tweede eerste indruk op zondag: de kathedraal van de herrijzenis van Christus, ofwel 'the church of the spilled blood', gebouwd op de plek waar de enigszins verlichte tsaar Alexander II in 1881 is vermoord. De in russisch orthodoxe stijl gebouwde kerk is geheel gevuld met adembenemend prachtige mozaïken van vooral het nieuwe testament; de plek waar Alexander II is vermoord is een apart 'heilig' plekje. Er zijn duizenden bezoekers, en vrijwel allemaal russen, en er heerst een bedevaart-achtige sfeer; wij zijn de indringers, de vreemdelingen. En is de bedevaart nu richting kerk of richting monarchie?
Hier maken we ook voor het eerst kennis met de twee prijzen die er voor alle toegangen zijn: russiche prijzen en buitenlander-prijzen; het verschilt tussen 2x tot 10x zo veel, afhankelijk hoe graag men buitenlanders wil ontvangen of buiten de deur houden (of van wat de gek er voor betaalt). Voor ons bloody foreigners zijn de toegangsprijzen hoog (voor deze kerk betaalden we 300 roebel = 9 euro p.p.!, en de russen 30 roebel) maar het verschil in inkomen en levensstandaard liegt er ook niet om; zie verderop.
Spilled Blood
Derde eerste indruk: StP staat geheel in de steigers. Overal wordt gerestaureerd en hersteld en gebouwd; ook in de weekeinden wordt doorgewerkt. Reden: in 2003 bestaat de stad 300 jaar, en men wil dat groots en meeslepend, en vooral met veel bezoekers vieren. Heel goed, maar wij missen wel een aantal toppers, zoals de torens van het Fort (beiden in de steigers), de Troitsky Brug (dicht en van al zijn ornamenten ontdaan), het Zomerpaleis, en het halve plein bij het Winterpaleis. Het went, maar het is wel jammer. Moeten we maar nog een keer terug!
Het Fort (in de steigers)
Neba
En wat voor een stad. Het is een grootse en weidse stad, met bebouwing van 5 lagen maximaal, en brede riviermondingen daartussen. De Seine en de Thames zijn maar slootjes vergeleken met de Newa. En het is duidelijk een heel erg ontworpen stad; de structuur is helder en duidelijk aanwezig, en geïnspireerd op buitenlandse voorbeelden waaronder Amsterdam. Peter de Grote, de tsaar die de stad heeft gesticht, heeft zoals bekend eerst ruimschoots in Europese hoofdsteden rondgekeken en is vervolgens aan de slag gegaan. Met verve en energie!
Hermitage
Ik vond opvallend de eenduidigheid van bouwstijl. Het zijn niet mijn favoriete stijlen, barok en rococo, maar hier wel strak en indrukwekkend uitgevoerd. Veel steden zijn in opvolgende eeuwen gebouwd en zo langzaam gegroeid, het centrum van Sint Petersburg heeft een kortere tijd van constructie gekend, en is ook jonger natuurlijk (pas 300 jaar). Na en naast Peter de Grote hebben keizerin Elisabeth, en vooral Catherina II (de Grote) hun sporen nagelaten. Deze laatste is naar het lijkt een fantastische bitch; heeft eerst haar haar slome echtgenoot laten vermoorden om vervolgens zelf met veel verve de troon over te nemen. Haar portretten zijn overal en veelzeggend: een levensgenietend en zeer zelfingenomen type zo te zien.
Van Amsterdam heeft Peter de grachtenstructuur overgenomen. Er zijn drie ringen, gebaseerd op oorspronkelijke rivieren, met de functies die grachten hadden en een aantal prachtige bruggen. Opvallend is de rust langs deze kanalen, vergeleken met de bijna overspannen drukte rond Nevski Prospekt en het plein bij de Hermitage. De stad past voor mij in het rijtje van topsteden als Parijs en Londen, de optelsom tussen de prachtige bezienswaardigheden en een interessante stedelijke structuur, en hoort dus in hetzelfde rijtje thuis.
Little Holland
En tenslotte: hoe gevaarlijk is Sint Petersburg? We hoorden in de direkte omgeving, ook in de haven, van ervaringen met zakkenrollerij en diefstal, en verder spookverhalen over rondvliegende kogels op Nevski Prospekt. Wij hebben er niets van meegekregen, maar misschien zien we er te weinig uit als welgestelde toeristen. In mensenmassa's moet je opletten, net als in Amsterdam, en je papieren moet je niet meenemen. Wietze heeft 1 keer een duwend jongmens weggejaagd, ik had een keer, met mijn tas klungelend in een druk metrostation, ineens een grote bewaker naast me. Maar verder: ik vind de metro in Amsterdam onaangenamer (en in ieder geval vuiler).
...
Hier zit je dus snel in de sfeer van de reisgids, en die schrijven we niet. Maar toch de volgende impressies.
De Hermitage is wat onze oosterburen einmalig noemen: stel je voor, de collectie van het Louvre hangt in het paleis van Versailles. Zo heb ik het wel meegekregen; er waren zalen bij waarbij de daarin opgestelde Da Vinci ten onder ging in de barokke luister van de zaal zelf. We zijn er een hele dag zoet geweest, en hebben zeker niet alles gezien.
Hermitage. alles goud(verf) wat er blinkt
De Hermitage bergt de collectie die door de eeuwen heen door de tsaren is verzameld. Het is natuurlijk fantastisch maar wordt na enkele uren een beetje much, vooral in contrast met wat er verder in deze stad (om maar niet te spreken van het land) nog nodig is. Ik bedoel maar: je behoeft de collectie 16e, 17e en 18e eeuwse kunst niet af te breken, maar zo'n zaaltje Picasso's sluit niet echt aan en is natuurlijk ook miljoenen waard. Onze entree was dankzij de cadeau-kaartjes van Ab Vos ook einmalig; we schoven zo langs honderden meters rij en naar binnen. En verder is het zoals alle grote musea ook hard werken; iedereen die er uit komt ziet er bek af uit!
Het Russisch museum is van een andere orde. Kleiner, overzichtelijker, maar wel heel bijzonder omdat het alleen maar om russische kunst gaat. Er was een fraaie collectie middeleeuwse kunst en ikonen, en natuurlijk de 19e eeuwers rond Repin (van wie veel op reis is zoals bekend). Wat er hing was prachtig; het schilderij van Repin "Kozakken die een brief aan de sultan schrijven' blijf ik me herinneren als de museumzaal waar alle bezoekers in de lach schoten (wie het schilderij kent begrijpt het). Van Malevich, een van mijn favorieten, was er niet veel in huis. Gelukkig hing het Zwarte Vierkant (als ultiem abstract) in de Hermitage en heb ik dat niet gemist.
De kerken dan. Hier wreekt zich dat ik weinig weet van de russische orthodoxie en ikonen, en het wel erg mooi vind maar niet herken, en dus ook onvoldoende kan beschrijven. We zagen van binnen de Resurrection Church, de vrome Nicolai, en de gouden Isaac.
Peter de Grote
Een der laatste dagen besteden we aan het bezoek aan het Fort van Petrus en Paulus. Ook hier was veel in de steigers, maar amuseerden wij ons zeker bij bezoek aan de gelijknamige kerk (het mausoleum van de Romanovs, opnieuw vol met Russen op zoek naar wat?), een karikaturaal standbeeld van Peter, een wandeling over de daken van de verdedigingswal, en het museum van de ruimtevaart, compleet met spoetnik en Gagarin. Dit afrondend met een tripje langs de Aurora (het schip dat het schot der Revolutie in 1917 heeft gegeven) en ons historisch besef was weer compleet.
De Aurora
Dit is na 10 dagen verblijf in Sint Petersburg natuurlijk een gevaarlijke paragraaf (vandaar de quotes), want wat hebben we nu helemaal gezien en meegemaakt? Maar toch een poging, en het is niet aanmatigend bedoeld, dus waar het dat schijnt bij voorbaat excuses. Bovendien is er een behoorlijke taalbarrière; we spreken geen woord russisch en er wordt nauwelijks engels gesproken.
Belangrijke bron hiervoor is wat me meemaakten in en rond de jachthaven, en wat onze gids Vladimir ons vertelde. De sovjet-staat en sovjet-structuren zijn verdwenen, zeker in Sint Petersburg dat toch al nooit het bolwerk van strak communisme geweest schijnt te zijn. Maar wat er voor terug is gekomen is vaak een onduidelijke mengelmoes. 'Men' lijkt op zoek naar symbolen, deels de kerk (hoewel de concentratie oude vrouwtjes hier gelijk lijkt aan b.v. Italië) en deels de tsaren (veel Russen op de plekken waar daar iets over is, de herbegrafenis van de laatste tsaar in 1998 in het Fort). En verder is er weinig pride in russisch zijn of russische goederen. Voorbeeld: de Volga. De in mijn ogen ultieme lease-auto, vormgegeven als een Volvo van 10 jaar geleden, voor de nieuwprijs van 6000,- euro. Maar hij is vaak stuk (zegt Vladimir, die moet lachen om mijn enthousiasme) en als 'nieuwe Rus' wil je er niet in gezien worden. En tenslotte is er nog zeker op plekken de sovjet-manier van doen te merken. We hadden de grap al in Letland gehoord: op de sovjet manier doen medewerkers alsof ze werken, en doet de baas (c.q. de overheid) alsof hij de medewerkers betaalt.
Er is een tegenstelling tussen de mensen die proberen te (over)leven, met een lage levensstandaard, en de 'nieuwe russen', die het goed gaat, die in dikke buitenlandse auto's rijden en dure belgen-huizen bouwen vlak buiten de stad. Ook hier is Vladimir de bron van informatie: een middenklasse rus verdient ca. 6000 roebel (200 euro) per maand; als je meer verdient zit er een luchtje aan. En het leven is zeker niet goedkoop, hier in Sint Petersburg; wij leven blijkbaar op grote voet, zonder echt gekke dingen te doen.
Mooie jachten in de haven
Wat je overal merkt is echter de onduidelijke en volledig willekeurige organisatie, en het (schijnbare?) gebrek aan interesse om dingen goed te regelen. We merkten dat met name in de jachthaven, zeker als je dat vergelijkt met de organisatie in b.v. Riga waar het ook niet superluxe was, maar waar iedereen uitdrukkelijk gastvrij en servicegericht was. Douches matig, het clubgebouw ernstig aan het verkommeren, de vuilnis op een grote berg, en overal onkruid. En niet dat er niet genoeg mensen aan de slag zijn, er is ook hier altijd bewaking, maar het is eenvoudig niet georganiseerd, en niemand lijkt zich er echt om te bekommeren of verantwoordelijk voor te voelen hoe dingen er aan toe zijn, maar is slechts bezig met zijn taakje uit te voeren. Mijn management-handen jeuken want het kan met eenvoudige dingen zo veel beter, maar Wietze en Truus leggen me uit dat ik al snel met de kop tegen de muur zal lopen. Ook Vladimir ergert zich regelmatig en excuseert zich voortdurend tegenover ons (en hij kan er niets aan doen!) maar lijkt de slechte organisatie bijna als natuurverschijnsel te zien. Maar hij analyseert het dilemma wel scherp: er komen te weinig jachten naar Sint Petersburg om het echt goed te regelen, maar omdat het zo rommelig is geregeld komen er dus ook weinig jachten.
De zelfontspanner moest ook getest
Tenslotte de grenspolitie en douane. We hadden spookverhalen gehoord, en het valt eigenlijk best mee. Probleem is er vooral als ze niets doen of er niet zijn; ons vertrek vertraagt met 12 uur omdat de douane naar huis is, en de volgende ochtend wachten we 4 uur tot er eindelijk beweging komt. Maar als ze er zijn zijn ze vriendelijk, correct en behulpzaam. We horen wel dat vooral Duitsers last hebben van douane en grenspolitie; het oude zeer is nog steeds niet over. Maar ons vragen ze of we een een goede tijd hadden in Sint Petersburg, en handelen de formaliteiten routinematig maar zonder problemen af.
Maar o wee als je iets buiten het reguliere wil. Onze import-poging van een voeding voor de pc via DHL. mislukt jammerlijk, ondanks alle inspanningen van Cora; het pakje is er met 24 uur, maar inklaren zal minimaal 3 dagen duren. We laten het dus maar terugsturen naar Nederland; dat zal wel 3 weken duren! Ach....
Naast onze trips in de stad hebben we ook twee uitstappen gemaakt. De eerste was met Vladimir naar het noorden en noordoosten. Langs de noordkust van de golf bij Sint Petersburg zijn we naar het woonhuis van een der nationale helden Repin geweest. We werden daar (na betaling van de buitenlanders-entree) met zorg ontvangen; ook hier weer het gevoel dat de nationale helden bijna een bedevaart verdienen. Ik had eerst nog het idee deze bezienswaardigheid in hoog tempo af te werken, maar geen kans; per kamer werd een complete engelstalige bandopname gedraaid, en na een paar ruimtes was het enthousiasme en de wijze van tentoonstellen eigenlijk erg aanstekelijk, dus gaven we ons er maar aan over. Het was een heel bijzonder huis, met een bijzondere geschiedenis van bijzondere bewoners. Saillant detail: Repin en zijn vrouw waren (rond 1900) tegen bedienden, en dus moesten alle gasten alles zelf doen. Ultieme uiting hiervan was een draai-eettafel, waarbij de gerechten langs kwamen, ieder zelf moest opscheppen, en de vuile afwas in de lade daaronder doen (wie kookte en de afwas deed vermeldt het verhaal niet; mevrouw Repin waarschijnlijk?). We amuseerden ons kortom weer uitstekend.
Het atelier van Repin
We reden verder langs de belgen-huizen van de nieuwe russen, langs een mooi oud houten kerkje in restauratie, en op ons aandringen, een stukje door de erg lege rusische country-side.
Peterhof
Tweede uitstap was naar Petrodvorets, of zoals het nu heet, Peterhof. Een kleine 30 kilometer ten zuidwesten van Sint Petersburg, aan de golf, bouwde Peter de Grote zijn pret-verblijf. Een prachtpaleis, met schitterende fonteinen, die allemaal op hoogteverschil werken. We zijn er naar toe gegaan met de vleugelboot (duur maar leuk) op zaterdag, wanneer ook veel russen een dagje uit zijn. Het paleis is weer erg veel goud en barok, maar het park en de fonteinen zijn fantastisch in hun uitbundigheid, en vooral de feestelijke dag-uit sfeer was erg aanstekelijk.
Funfontein
De Finnen die we onderweg tegenkwamen zeiden: we varen niet met ons eigen jacht naar Rusland, maar we doen Sint Petersburg georganiseerd. Achteraf begrijpen we dat wel; het is een stevige tocht over weinig interessant vaarwater, en je kan misschien beter in een hotel in het centrum zitten als sight-seeing tourist. Aan de andere kant: het is toch ook wel een kick om met je eigen bootje in deze wereldstad te liggen, en je ligt er goed, redelijk dichtbij het centrum en veilig. We hadden op de heenweg een slechte overtocht, maar terug was het veel beter. Kortom, toch een waardig keerpunt van onze half-jaar-reis.
Rusland smaakt naar meer, maar het is (nog) een ingewikkelde bestemming. Maar het is aan het verschuiven; we raken steeds meer welkom. Het is boeiend om een land mee te maken dat zo in beweging, in verandering, is. 10 dagen als toerist is dan veel te kort. Wat ik in flits aan volkshuisvesting heb gezien (grote flats, in grote dichtheid, met zeer levendige subcentra zoals dat bij ons maar niet lukt), en wat ik daarover heb gehoord, roept om verder beschouwen. We hebben nog veel niet gezien, en we willen nog wel een keer terug.
Nog een Leeuwenbrug